19 mei 2018

Geodicht





Distributiehuis met filialen
voor brengen en voor halen
Efficiënte uitwisseling
van mens, dier, plant en ding 
met China, Spanje of Stavanger

Maar we geloven het niet langer,
die eindeloze vlucht naar voren
Willen vogels kunnen horen
Steeds luider klinkt het luchtalarm:
Schiphol-Rijk, Nederland arm



13 mei 2018

Kaartlezen (31) - Een andere kijk op drukte



Welk land is dichter bevolkt, Nederland of Spanje? Het lijkt een uitgemaakte zaak. Nederland heeft meer inwoners per vierkante kilometer, dus is het dichter bevolkt. Toch valt er ook iets te zeggen voor Spanje. Als geheel is Spanje minder dichtbevolkt omdat er meer lege natuur is. Maar daar waar mensen wonen, zitten ze dichter op elkaar. Dat is goed te zien op een kaart die de bevolkingsdichtheid van elke vierkante kilometer weergeeft.

De Britse woningmarktonderzoeker Dan Cookson maakte een fraaie zoom map met behulp van Europese bevolkingscijfers uit 2011. Bij mij werkte het licht verslavend om te ‘reizen’ over de kaart en overal even te kijken hoe het met de bevolkingsdichtheid is gesteld. Je kunt inzoomen tot op straatniveau en door met de cursor boven een hokje te blijven staan, is van elke vierkante kilometer het exacte aantal inwoners zien. Wat de kaart ook aantrekkelijk maakt, is de slimme kleurkeuze: wit is leeg, blauw is koel, rood is warm en geel is gloeiend. De gele blokjes, die een vierkante kilometer met meer dan 10.000 inwoners weergeven, springen er duidelijk uit. Het patroon in elk land is dat de meeste grotere steden minimaal één geel blokje in hun centrum hebben - zo heeft Gent er één en Aken vier - en de echt grote steden een heel cluster. 

Per land zijn er ook verschillen. Spanje is de kampioen van de dichtheid: Madrid en Barcelona zijn zeeën van geel in een relatief leeg ommeland. Maar je vindt ook flink wat gele blokjes in Spaanse voorsteden en in kleinere stadjes. Een zelfde patroon van kleine stadjes met hoge dichtheid is te zien in Polen. Ook het dichtstbevolkte stukje Europa lag in 2011 in Spanje: in het centrum van Barcelona woonden 53.119 mensen op een vierkante kilometer.

En dat brengt ons op Nederland. De dichtstbevolkte vierkante kilometer ligt in de populaire buurt De Pijp in Amsterdam: 23.485 inwoners in 2011. Naast de vier grote steden hebben Arnhem (1), Delft (2), Groningen (1), Haarlem (2), Leiden (3) en Schiedam (2) gele blokjes op de kaart. Nederland mag dan als geheel een dichtbevolkt land zijn, als je kijkt naar onze steden dan valt het nog wel mee. Eindhoven, Tilburg en Nijmegen doen qua bevolkingsdichtheid niet mee in de Europese eredivisie en worden ‘verslagen’ door slaperige stadjes in Andalusië. Is dat nu goed of slecht? Het is in elk geval opmerkelijk. In het ruimtelijk beleid wordt al jaren geprobeerd om steden te verdichten. Binnenstedelijk bouwen krijgt de voorkeur boven nieuwe woonwijken in het weiland. Het zorgt voor veel discussie, waarin allerlei argumenten voorbijkomen. Verdichten heeft voordelen: het kan zorgen voor minder verkeer, spaart open ruimte, en het creëert een ‘kritische massa’ voor voorzieningen en ontmoetingsplekken. Maar er zijn ook bezwaren te horen: niet iedereen wil boven op elkaar wonen, en verdichting mag niet ten koste gaan van groen in de stad. De blokjeskaart van Cookson werpt een nieuw licht op het Nederlandse verdichtingsdebat. Misschien zijn we gewoon weinig gewend.

Verschenen in Geografie, mei 2018